Xuất hiện vào những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ 20; cà phê hữu cơ nói riêng và thực phẩm hữu cơ nói chung; hay còn gọi là sản phẩm sạch, sản phẩm an toàn; được người ta bắt đầu chú trọng ở các nước trên thế giới. Thời gian qua, thị phần của sản phẩm hữu cơ đã tăng lên nhanh chóng; có lúc chiếm trên 50% thị phần trong các siêu thị; và thực phẩm hữu cơ đã được chào bán ở tất cả các nước phương Tây.

Vậy sản phẩm hữu cơ là gì?

Sản phẩm hữu cơ là thành quả của nền nông nghiệp hữu cơ

Nói nông nghiệp hữu cơ là nói đến một hệ thống quản lý sản xuất; nó xúc tiến việc đổi mới hệ thống sinh thái nông nghiệp và sức khỏe con người; bao gồm đa dạng hóa sinh học, chu kỳ sinh vật học, họat động sinh vật đất. Hệ thống sản xuất hữu cơ dựa trên các tiêu chuẩn xử lý đặc biệt và chính xác về sản xuất và chế biến. Mục đích của nó là đạt đến hệ sinh thái nông nghiệp thích hợp nhất; đảm bảo sự bền vững về xã hội, sinh thái về kinh tế.

Canh tác hữu cơ

Dù rằng các phương pháp canh tác tự nhiên đã từng thống trị nền nông nghiệp thế giới; trước khi ra đời nền nông nghiệp hiện đại nhưng canh tác hữu cơ chỉ mới phát triển mạnh mẽ từ vài thập niên lại đây.

Canh tác hữu cơ không thể hiểu đơn giản là sự quay trở lại các biện pháp canh tác nguyên thủy. Các biện pháp canh tác hữu cơ bắt buộc phải hạn chế một cách rõ rệt việc sử dụng phân bón; và thuốc bảo vệ thực vật mà chúng có tác dụng làm tổn hại đến môi trường; hoặc để lại dư lượng của chúng ở sản phẩm cuối cùng.

Các thị trường Mỹ và Liên minh châu Âu hiện nay; đã điều chỉnh chúng thông qua luật pháp như đạo luật sản xuất sản phẩm hữu cơ năm 1990 của Mỹ; và những quy định về nông nghiệp hữu cơ năm 1991 của Liên minh châu Âu. Các nước nhập khẩu quy định chặt chẽ cho các nước sản xuất; phải phục tùng nghiêm ngặt các đạo luật trên trước khi các sản phẩm đó được công nhận là sản phẩm hữu cơ.

Cà phê hữu cơ

Về định nghĩa cà phê hữu cơ, có thể hiểu đó là loại cà phê được trồng với một hệ thống quản lý sản xuất nông nghiệp; phủ đất bằng nguyên liệu hữu cơ, điều tiết cây bóng mát; và phòng trừ dịch bệnh theo hướng sinh học. Hệ thống quản lý sản xuất nông nghiệp đó dựa trên nguyên tắc là; một giá trị tương đương với sản phẩm đã thu hoạch phải được trả lại cho đất.

Người ta cũng loại trừ việc sử dụng các hóa chất nông nghiệp. Tiến sĩ R. Naidu (Ấn độ) thì có một định nghĩa cụ thể hơn, đó là: cà phê hữu cơ là loại cà phê được sản xuất, chế biến thông qua việc sử dụng các sản phẩm phương pháp tự nhiên không dùng phân bón, thuốc trừ sâu bệnh, thuốc diệt cỏ và chất điều hòa sinh trưởng là các hóa chất tổng hợp. Theo B. Van Elzakker thì có một định nghĩa đơn giản của “hữu cơ” là không có hóa chất nông nghiệp + không có phân hóa học = giá ưu đãi.

Chứng chỉ cà phê hữu cơ

Liên đoàn quốc tế các phong trào nông nghiệp hữu cơ (IFOAM thành lập năm 1972) là 1 trong 25 tổ chức quốc tế làm việc cấp chứng chỉ cà phê hữu cơ. Các tổ chức này không thống nhất với nhau. Chỉ có IFOAM được thừa nhận là cơ quan cấp chứng chỉ cà phê hữu cơ vì tổ chức này đã ký được hiệp định đa biện công nhận lẫn nhau. Năm 1996, IFOAM đã đưa ra những hướng dẫn cho cà phê, cacao và trà hữu cơ và lưu ý các điểm sau: Trồng trên ruộng bậc thang theo đường đồng mức, có cây phủ đất và tủ gốc chống xói mòn.

Thị trường nông nghiệp hữu cơ trên toàn cầu

Người tiêu dùng ở các nước phát triển, đặc biệt là ở Mỹ; Nhật Bản và Liên minh châu Âu, ưa chuộng dùng các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ; vì họ quan tâm nhiều hơn đến sức khỏe. Từ đó, số chủ trang trại tham gia sản xuất thực phẩm hữu cơ cũng tăng lên; ở các nước công nghiệp phát triển. Ước tính 2% diện tích đất nông nghiệp ở châu Âu được dùng để sản xuất sản phẩm hữu cơ. Năm 2001, ở Áo diện tích trồng trọt sản phẩm hữu cơ chiếm hơn 8% diện tích đất nông nghiệp.

Năm 1991, trong 13 nước trồng cà phê đã sản xuất ra gần 22.000 tấn (370.000 bao) cà phê hữu cơ. Nicaragua; Mexico được ghi nhận là những nước đứng đầu về sản xuất cà phê hữu cơ. Một số nước khác như Ethiopia, Madagascar, Kenya; Indonesia, Papua New Guinea và Ấn độ cũng đều đã bắt đầu trồng cà phê hữu cơ. Năm 1994, Ấn độ xuất khẩu cà phê hữu cơ đã được cấp chứng chỉ ước được 1000 bao.

Sản lượng cà phê hữu cơ tăng mạnh

Theo trung tâm thương mại quốc tế (ITC); người ta ước đoán thị trường bán các loại thực phẩm và đồ uống “hữu cơ” ở 7 nước châu Âu;(Đức, Đan mạch, Pháp, Hà Lan, Thụy Điển, Thụy Sĩ và Bỉ) có thể tới 11 tỷ EU$, các thị trường Nhật và Hoa Kỳ lên tới 13 tỷ EU$ năm 1998.
Người ta ước tính sản lượng cà phê hữu cơ vụ 2000/01 của thế giới vào khoảng 800.000 bao tức là 48.000 tấn. Nếu tính sản lượng cà phê thế giới đạt 100 triệu bao; thì sản lượng cà phê hữu cơ đạt 0,8%; trị giá 76 triệu EU$ (giả định giá cà phê hữu cơ cả Arabica và Robusta là 1.600 EUR/T)

Hiện nay, cà phê hữu cơ được xuất khẩu từ các nước sau: Brasil, Ethiopia, Guatemala, Ấn độ, Kenya, Madagascar; Nicaragua và Papua New Guinea.

Ngoài ra, có một số nước châu Mỹ La Tinh cũng sản xuất cà phê hữu cơ. Ở các nước phương Tây; thị phần của các sản phẩm hữu cơ vào khoảng 0,5% đến 3%; trên tổng số thực phẩm thuộc nhiều nhóm sản phẩm khác nhau. Ví dụ, ở Đức và Đan Mạch, thức ăn trẻ em có trên 50% là sản phẩm hữu cơ. Một số nước thành viên Liên minh châu Âu đưa ra các chương trình khuyến khích phát triển nông nghiệp hữu cơ.

Ngày 19 tháng 5 năm 2000; Tổ chức cà phê quốc tế (ICO) tổ chức một Hội nghị bàn tròn ở Luân Đôn; trong Hội nghị này người ta bàn về các vấn đề trồng cà phê theo phương pháp sinh thái học và sinh vật học. Nội dung thảo luận có ba vấn đề: định nghĩa, chứng chỉ và thị trường.